Tao Te Tjing, verantwoording bij de teksten op de site en literatuurlijst.

Verantwoording bij deze site over de Tao Te Tjing, © foto George Burggraaff

© George Burggraaff

De Tao is geen kwestie van kennis, maar van verbondenheid. Het bestuderen hielp mij om er meer van te weten. Toch is studie niet nodig voor een leven vanuit de Tao.
Als tegenwicht tegen de onderstaande boekenlijst verwijs ik daarom naar tekst 56 en tekst 65

Literatuurlijst

Voor deze site put(te) ik, Roeland Schweitzer, uit de volgende boeken, gevolgd door de naam van de auteur. Ze staan min of meer in volgorde van de intensiteit waarmee ik ze las / lees.
Eerst een lijstje Tao Te Tjing versies:
(Een * betekent: goed boek om mee te beginnen.)

* Lao Zi , Het boek van de Tao en de innerlijke kracht. Kristofer Schipper.
* Laozi Daodejing. Bartho Kriek.
* Tao Te Ching, 'a new translation by Gia-Fu Feng and Jane English'.
De weg van Lao Tse. John Willemsens.
Lao Tzu, Tao Te Ching, a book about the way and the power of the way, Ursula K. Le Guin.
Lao-Tzu Te-Tao Ching. Robert G. Henricks.
The way of Lao Tzu, Wing-Tsit Chan.
Lao Tzu, Tao Teh Ching. John C.H. Wu.
Lao Tzu. Tao Te Ching. D.C. Lau.
Mysteriën van Tao en de DaoDeJing van Henri Borel
Lao Tse Tao Te King. Michael Baker / Huib Wilkes
Tao Te Ching, the ancient classic, Tom Butler Bowdon
Tao Te Ching, de kunst van de Harmonie. Chad Hansen.
Lau-Tze Tau Teh Tsjing. Ir. J.A. Blok.
LaoZi, Dao De Jingh. Het scheppende beginsel en haar werking plus toelichting aan de hand van de Chinese tekst. Jaap Voigt.
* Dao De Jing, Paul Salim Kluwer

Andere boeken over Tao, Taoïsme en de Tao Te Tjing:

* Zhuang Zi, het grote klassieke boek van het Taoïsme. Kristofer Schipper.
* Hart voor Tao, Elly Nooyen
* Taoïsme, de weg om niet te volgen, Patricia de Martelaere.
* Zwervend met Zhuang Zi. René Ransdorp.
Filosofie met de vlinderslag. De Daoistische levenskunst van Zhuangzi. Woei-Lien Chong.
Inleiding Taoïstische filosofie. Michel Dijkstra (redaktie)
* De weg, Michael Puett Christine Gros-Loh
Tao, de levende religie van China. Kristofer Schipper.
Mediteren met Lao Zi. Ben Zondervan.
De Zenmeester die blafte. Ben Zondervan.
Wu wei. Henri Borel.
The importance of living. Lin Yutang.
* De Tao van Poeh, Benjamin Hoff.
De Tao van de wijsheid. Chungliang Al Huang en Jerry Lynch.
De geschriften van Liezi, Jan De Meyer.
* Wunengzi Nietskunner, Jan de Meyer
Verhalen uit de Tao. Solala Towler
Het Tao van onderwijs, Greta Nagel
De Tao van Leiderschap. John Heider.
Tau en Christendom. John R. Mabry
Tao voor het Westen. Knut Walf.
Tao Magic. The secret language of diagrams. Laszlo Legeza.
Taoïsme. Jennifer Oldstone-Moore
De geest van Tao. Thomas Cleary.
Confucius, de gesprekken. Kristofer Schipper.
I Tjing, een gids voor het leven. Brian Browne Walker.

Roeland Schweitzer geeft interactieve lezingen over Tao, Tao Te Tjing en Taoïsme.

Zie ook de pagina met links naar andere Taoïstische sites
Zie ook de historie van deze site.

Deze site en de nieuwsbrief worden betaald door Schworks vof, de kunstenaarspraktijk van Katri en Roeland Schweitzer.
zie www.schworks.nl

Bestelformulier voor het boek over vrede en Vreugde,
de Tao Te Tjing voor kinderen

De Tao Te Tjing voor kinderen en andere volwassenen

Over het vertalen

Je kunt de Tao Te Tjing, het boek over Tao en Te, heel letterlijk, maar wel volkomen onbegrijpelijk, vertalen. Het gaat bovendien om Chinees van pakweg 2500 jaar geleden. Denk even aan middeleeuws Nederlands, van slechts 500 jaar geleden. Best moeilijk om te volgen.

Een Chinees teken kan staan voor uiteenlopende begrippen. Er waren geen lidwoorden en geen werkwoordsverbuigingen. Er zijn verschillen in de bronteksten, er zijn verschillende interpretaties en invalshoeken. Er zijn overschrijffouten en bewuste aanpassingen van de brontekst. Soms worden Tao vertalingen gebruikt voor politieke doelen en voor eigen agenda's.
Dit geheel heeft geleid tot een bonte verscheidenheid aan Tao Te Tjing versies. De enige juiste vertaling bestaat niet, hoewel bijvoorbeeld vertaler Bartho Kriek een eenvoudige en zeer zuivere versie heeft gemaakt.

Tegelijkertijd zijn de schakeringen en de nevel rondom de tekst juist mooi om de diepte van de Tao en de Tao Te Tjing te ontdekken.
(Overigens, Tao Te Tjing is Dao De Jing in het hedendaase Pinyin)
Onduidelijkheid nodigt uit tot onderzoek. Zie bijvoorbeeld tekst 15 of 20.

Verantwoording bij www.tekensvanleven.nl

De eigenzinnige sinoloog Henri Borel publiceerde in 1897, voor het eerst, direct uit het Chinees, een Nederlandse vertaling van de Tao Te Tjing.
Sindsdien zijn er tientallen versies in het Nederlands verschenen.
Ze zijn meestal niet direct uit het Chinees vertaald, maar het zijn indirecte samenraapsels uit meerdere (Engelse, Nederlandse, Duitse, Franse) vertalingen, zo ook deze site, die sinds 2003 in ontwikkeling is.
Het is een initiatief van Roeland Schweitzer, schrijver en kunstenaar.

Deze site bevat twee Nederlandse versies van de Tao Te Tjing en een derde vrije versie voor kinderen.

Eerste versie, (2003 - 2006), lucky shot.

De website Tekens van leven ontstond in het voorjaar van 2003 met de start van een vertaling van de prachtige Engelstalige Tao Te Tjing versie van Gia-Fu Feng en Jane English. George Burggraaff heeft vanaf het begin alle foto's bij de teksten geleverd. Het leek ons aardig om ons werk pagina voor pagina op internet te zetten en hier telkens een mailing over rond te sturen. De eerste versie is volledig gebaseerd op dit ene Engelstalige boek. Roeland had toen nog geen idee van de wereld van de Tao. Gelukkig bleek de bron voor onze eerste versie van de Tao Te Tjing heel goed. Rond 2006 had Roeland het boek vertaald en een plankje vol Tao boeken. Dat plankje groeit, anno 2023, nog steeds een beetje.

Tweede versie (2006 - 2013), de diepte in.

In 2006 kreeg Roeland voor het eerst vat op de Chinese tekens, via de Tao Te Tjing vertaling van Jaap Voigt. Inmiddels besefte hij, dat de eerste versie een goede start was, maar dat de diepte en de breedte ontbraken. Mede door het werk van Jaap Voigt kon Roeland naar het Chinees kijken. Ook maakte hijk gebruik van een mooie website van een Franse sinoloog met diverse beroemde vertalingen, waarop de Chinese tekens stonden met betekenis en uitleg. Deze site is helaas opgeheven.

In de tweede versie, vanaf 2006, heb ik vooral gezocht naar een goede balans tussen de verschillende interpretaties. Zo hier en daar kunt u een blik werpen 'achter de schermen'. Tijdens het maken van deze versie ben ik vastgelopen en voelde ik me niet meer bekwaam genoeg om mijn werk te delen. Totdat de vertaling van Kristofer Schipper uitkwam en een gesprekje met hem me weer moed gaf.

Toelichtingen per tekst, trefwoorden, titels.

Indirecte bewerkingen, van niet-sinologen zoals ik, zijn in principe riskant en 'verdacht'. Wat voegen ze toe? Soms de schoonheid van een dichter, soms een agenda, zoals de behoefte om op te voeden. Het kan de neerslag zijn van een eigen studie en de zoektocht van de maker weerspiegelen. Soms is er de behoefte om kennis te delen. Ik ben opgeleid als journalist en kunstenaar en hier een kruising van, ook in dit project.

Wat is een slecht mens? De zorg van een goed mens. Tekst 27

In de tweede versie heb ik overal dwarsverbanden toegevoegd, de kracht van de hyperlink. Bij iedere tekst heb ik een toelichting gemaakt. Ik heb een lijst van trefwoorden en kernbegrippen gemaakt. Deze kernbegrippen hebben vaak ook eigen pagina's gekregen met verwijzingen naar de tekst. Zo kun je vrij snel alle teksten over bijvoorbeeld leiderschap vinden. Ik heb titels toegevoegd als een vorm van onderwerp-indicatie. De oorspronkelijke tekst bevat geen titels. Wereldwijd wordt wel dezelfde nummering van 1 tot en met 81 gebruikt.

Kris kras dwalen door teksten en toelichtingen is een leuke en zelfs Taoïstische manier om de Tao Te Tjing en het Taoïsme te verkennen. Het Taoïsme gaat over zijn, spelend en wijs als een kind, zwervend door het leven, verbonden met de natuur en alles wat er is.

Derde versie (2013-2019), Tao voor kinderen.

Het boek over vrede en vreugde.

De derde versie is de Tao Te Tjing voor kinderen. Een feest.
We hebben deze versie 'het boek over vrede en vreugde' genoemd. Tjing betekent boek, Tao heb ik vertaald met vrede en Te met vreugde.
In de geest van de Tao, lekker los, spelen met de tekst. Het voelt als een heerlijk slotakkoord van tien jaar ontdekken, twijfelen, ontmoeten, vastlopen, loslaten en genieten van de altijd weer verrassende Tao Te Tjing, de Tao en het Taoïsme.
De Tao voor kinderen (en andere volwassenen) is uiteindelijk onze eigen bijdrage aan het Nederlandse Tao landschap. Spelen met de Tao.

Op 6 oktober 2019 verscheen 'het boek over vrede en vreugde, de Tao voor kinderen en andere volwassen' bij uitgeverij van Warven. We vierden dit met een Tao Dag in de Metaal Kathedraal in Utrecht.

Kinderfilosofie en de Tao Te Tjing (2021 - 2023)

De Tao Te Tjing voor kinderen heeft van het Centrum voor kinderfilosofie Nederlnd een eervolle vermelding gekregen, maar, zeiden ze, het is geen filosofie mét kinderen, het is filosofie voor kinderen. Dit commentaar heeft geleid tot een samenwerking met de Belgische filosofe Marie Ponseele en de Nederlandse filosofiestudent Jenneifer Odum. Samen maken we wekelijks een 'les' kinderfilosofie en de Tao Te Tjing. Een les bestaat uit de tekst, vragen om met kinderen te bespreken en soms iets toelichting. Deze lessen worden via de nieuwsbrief rondgestuurd en ze verschijnen ook op deze site. U kunt een gratis abonnement op deze cursus nemen en er eerst meer over lezen via de abonneerknop.

Tao leraren

Geleidelijk aan kreeg ik Tao leraren.
Allereerst John Willemsens, die in 1990 een Tao vertaling publiceerde. Van de scherpe discussies met hem heb ik vooral meegenomen dat het nog knap lastig is om niet voortdurend vanuit een Christelijk / westers perspectief te lezen / denken / vertalen.
Claar Kolff, dorpsgenote. Zij had de Tao. Tot haar dood in 2011 was ze mijn bijna dagelijks aanlooppunt. Mijn moeder uit de Tao.
In 2006 haalde ik bij uitgeverij Servire een fotokopie op van de Chinese tekst met per teken een vertaling / uitleg. Dit was een soort bijlage bij de Dao De Jing vertaling van Jaap Voigt. Eindelijk vat op 'de bron'.
Bij de in 2017 overleden sinoloog René Ransdorp leerde ik in 2008 een paar van de Chinese teksten zorgvuldig lezen aan de hand van de versie van Robert G. Henricks. René was de eerste die me aanzette om vooral te gaan zwerven met de Tao.

De komst van de langverwachte Tao Te Tjing vertaling van Sinoloog en Tao meester Kristofer Schipper (1934 - 2021) heeft me bijna doen struikelen.
Wat was nog het nut van mijn werk in vergelijking met de superieure kwaliteit van zijn aanstaande vertaling? Was ik wel bekwaam genoeg om deze site aan te bieden? Vooral ook tekst 56 bracht me tot zwijgen. Maar bij zijn boekpresentatie in 2010 moedigde hij me gelukkig aan om door te gaan.
Het vriendelijke van zijn Tao Te Tjing vertaling, ' het boek van de Tao en de innerlijke kracht' , is de ruimte die hij anderen laat. Dit komt door zijn eigen persoonlijke vertaling. Bovendien heeft Schipper zijn vertaling gekoppeld aan dat andere, sprankelende canonieke Tao boek 'Zhuang Zi, de volledige geschriften' dat ook door hem is vertaald. Deze koppeling is meer dan aanvullend. Dat deze gecombineerde schat nu in het Nederlands beschikbaar is, getuigt van wijsheid bij uitgeverij Augustus.
Kristoffer Schipper gaf mij onverwachts toch weer alle ruimte om 'mijn werkstuk' af te maken, zonder me overbodig en onbekwaam te voelen.

Mijn vader, in 2016 overleden, was niet specifiek een Tao leraar, maar wel een wijs geworden leraar. Zijn reacties, zijn humor en zijn Tao wijsheid waren ook een belangrijke stimulans om door te gaan.

Eind 2016 kreeg ik het boek 'Filosofie met de Vlinderslag' van filosoof en sinoloog Woei-Lien Chong. Dit boek klaarde voor mij nog eens veel op, met name het begrip wu wei kreeg een rijkere inhoud. Niet het lege niets doen, maar meer het los en speels leven zoals een vlinder fladdert op een zomerdag. In vrijheid leven vanuit liefde en respect voor het leven. Bovendien kreeg ik voor het eerst helder vat op de koppeling van filosofie, oefenweg en levenskunst.

In 2017 verscheen bij de Rozekruispers een heruitgave van de eerste vertaling uit 1897 van Henri Borel. Hiermee was de cirkel rond, zie bovenaan deze pagina.
'Tao is een godsbegrip en de enige vertaling voor Tao is God.' aldus Borel, tijdgenoot en vriend van Frederik van Eeden en Couperus.
Van het Christendom naar het Taoïsme en weer terug naar een God zoals in het Christendom.

Medereiziger op mijn weg was ook fotograaf George Burggraaff. George heeft jaar in jaar uit, samen met zijn vrouw Ina, zorgvuldig de circa 250 foto's op deze site uitgezocht en onvoorwaardelijk ter beschikking gesteld.

Begin 2018 kwam vertaler en Tao liefhebber Rob van der Hoeden met commentaar op een van de teksten van de Tao voor kinderen. Daar was ik blij mee. Hij heeft de teksten van talloze grote en kleine verbeteringen voorzien..

Mijn ontdekking en toewijding aan stemexpressie sinds 2006 heeft ook met mijn toenemend begrip van het Taoïsme te maken, want het Taoïsme is ook heel fysiek: ademhaling, meditatie, tai chi, chi qong, puur zijn, in je lijf, puur doen, klank maken, zingen zonder woorden, niet vanuit het weten maar vanuit je innerlijke kracht. De overeenkomsten tussen stemexpressie en het Taoïsme zijn groot. Daarom noem ik stemexpressie inmiddels ook Taotisch zingen.

Van mijn vrouw Katri, mijn meest naaste leraar, kreeg ik in 2018 een prachtige Tao Te Tjing versie van de Amerikaanse schrijfster Ursula K. Le Guin.
Katri, dankjewel voor je verrassend heldere, tegendraadse en scherpe observaties rondom de Tao, mijn Tao, jouw Tao en onze Tao gedurende dit hele project.

Er zijn nabije universa, zoals India, waar ik dankzij Katri even heb rondgekeken, Japan, waar ik een keer mocht zijn en uiteraard het Boeddhisme. Daarom noem ik hier ook heel graag de prachtige Tao van Maarten Oldhof en zijn boek: 'In het voetspoor van de Boeddha'.

Begin 2019 overtuigde Ben Zondervan, alias Meester Weetniet, mij dat de Tao Te Tjing vooral ook een boek is over mediteren en meditatie. Eerder was ik gecharmeerd door de teksten over leiderschap en was ik me minder bewust van de belangrijke meditatieve kant van de Tao Te Tjing. In 2019 heb ik deze balans verlegd en is het meditatieve aspect centraler komen te staan.
Ik vond in 2019 ook de tweede druk van de Tao Te Tjing door Paul Salim Kluwer uit 2015. Zijn eerste druk verscheen in 1995. Paul wijst mij weer op de schoonheid van de taal, maar vooral ben ik blij met zijn keuze om het Chinese woord 'Te (De)' met 'liefde' te vertalen.
In 2020 publiceerde Ben Zondervan 'de Zenmeester die blafte' waarin hij Taoïsme en Zen Boeddhisme als een krachtig geheel laat zien.

De mooie weg, die geen weg is

Twintig jaar studeren op de Tao is helemaal niet nodig, want je hebt de Tao al. Het is echt zonde van je tijd, want je bent de Tao al. Ga buiten spelen, de natuur in en laat los, je verlangen, je ego. Zie tekst 20
Kijk alleen maar naar de titel van het boek van Patricia de Martelaere, 'Taoïsme, de weg om niet te volgen'. Ooh, al die geweldige Taoïstische paradoxen. Zie de uitspraak van de boedhistische monnik Thich Nhat Hanh: 'Home is the way, there is no way home.'

De Tao dat bent u, dat ben ik, dat zijn wij, dat is alles.
De Tao is het leven en de dood, dat is alles.
En voor jou, Katri, mijn enige echte Tao is de liefde.
Meer is er niet, behalve dankbaarheid en zijn.
Ik wens u een zachte Tao.

Roeland Schweitzer
Amerongen, 20 december 2013.
Voor het laatst bijgewerkt 16 april 2023.